Tantiemy – co to jest i kto je wypłaca

Współczesna era cyfrowa przyniosła nam nieograniczone możliwości korzystania z różnorodnych dzieł kultury. Od muzyki i filmów po książki i sztukę, jesteśmy w stanie czerpać z bogactwa twórczości dostępnej na wyciągnięcie ręki. Jednak w tej rzeczywistości łatwego dostępu, często zapominamy o jednym istotnym aspekcie – twórcach, którzy stoją za tymi dziełami. Autorzy, jako osoby, które oddają swoje talenty, pasję i kreatywność, mają nie tylko prawa moralne do swoich utworów, ale również do uczciwego wynagrodzenia za ich wykorzystanie. To właśnie tantiemy stają się kluczowym narzędziem w zapewnieniu twórcom odpowiedniego wsparcia finansowego za ich pracę. Czym są i kto je wypłaca?

Tantiemy – co to takiego i jak działają?

Tantiemy są formą wynagrodzenia, które otrzymują twórcy i autorzy utworów w zamian za możliwość korzystania z ich dzieł. Mogą być wypłacane w różnych dziedzinach, takich jak literatura, muzyka, film, sztuka czy też technologia. Stanowią wynagrodzenie za wykorzystanie praw autorskich, które chronią twórców i dają im kontrolę nad ich dziełami.

Kto wypłaca tantiemy?

Tantiemy wypłacają różne podmioty, w zależności od rodzaju utworu i branży. Poniżej kilka przykładów:

• Organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi (OZZ) – zbierają opłaty od podmiotów, które korzystają z utworów, takich jak stacje radiowe, platformy streamingowe, kluby muzyczne czy wydawnictwa. Następnie przekazują część tych opłat twórcom na podstawie informacji o wykorzystaniu utworów.
• Wydawcy i producenci – w przypadku książek, tantiemy często wypłacają wydawcy, którzy są odpowiedzialni za gromadzenie przychodów ze sprzedaży książek. Umowy autorskie określają stawki i sposób ich obliczania.
• Producenci filmowi i telewizyjni – w branży filmowej, producenci wypłacają tantiemy twórcom, takim jak reżyserzy, scenarzyści i aktorzy, na podstawie umów indywidualnych. Te wypłaca się w oparciu o przychody z kin, sprzedaż nośników DVD i Blu-ray, emisje telewizyjne, a także ze sprzedaży licencji na platformy streamingowe i wypożyczalnie.
• Platformy streamingowe i dystrybutorzy cyfrowi – serwisy zbierają opłaty z subskrypcji, odtworzeń i pobrań, a następnie część tych przychodów przekazują twórcom na podstawie umów.

Warto zauważyć, że sposób wypłaty może różnić się w zależności od kraju i praktyk branżowych. Często istnieją specjalne organizacje i systemy zarządzania, które zajmują się zbieraniem i dystrybucją tantiem w celu zapewnienia sprawiedliwego i odpowiedniego wynagrodzenia dla twórców.

OZZ w Polsce

Organizacje zbiorowego zarządzania, aby móc podejmować działania przewidziane w ustawie muszą mieć stosowne zezwolenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W Polsce mają takie:

• KOPIPOL,
• REPROPOL,
• SAiW,
• SAWP,
• SFP,
• STL,
• STOART,
• ZAiKS,
• ZASP,
• ZPAV.

Ile wynoszą tantiemy?

Każda organizacja przeprowadza tzw. repartycję zgromadzonych środków. Jeśli chodzi o rozgłośnie radiowe dostarczające listę odtwarzanych utworów, to podział tantiem odbywa się zgodnie z wewnętrznymi regulaminami stowarzyszeń. Zazwyczaj w grę wchodzi repartycja punktowa, w której podział zysków jest proporcjonalny do udziału danego utworu w czasie nadawania.

Za każde wykorzystanie utworu najczęściej przysługuje wynagrodzenie procentowe, choć czasem jest to stała kwota. Dla przykładu, Spotify płaci artystom od około 0,003 do 0,005 dolara za każde odtworzenie.

Jak dzielone są tantiemy między twórców

Podział tantiem zależy od umowy i porozumienia między twórcą, a podmiotem korzystającym z utworu. Najczęściej stosuje się:

1. Proporcjonalny podział – tantiemy dzieli się proporcjonalnie między wszystkich twórców, którzy przyczynili się do stworzenia utworu. Z reguły na podstawie wkładu każdego z nich w proces tworzenia dzieła.
2. Równy podział – w sytuacji, gdy wszyscy twórcy mają takie same prawa do utworu, tantiemy dzieli się równo między wszystkich. W tym przypadku każdy otrzymuje tę samą część wynagrodzenia.
3. Podział na podstawie umowy – twórcy mogą negocjować indywidualne porozumienia w sprawie podziału tantiem na podstawie swoich wkładów, popularności, roli w tworzeniu utworu itp. Może to obejmować różne procentowe udziały w przychodach generowanych przez utwór.
4. Podział na podstawie hierarchii – w niektórych przypadkach, zwłaszcza w branży filmowej, tantiemy dzieli się na podstawie hierarchii zawodowej. Główni twórcy, tacy jak reżyserzy i aktorzy pierwszoplanowi, mogą otrzymywać większy udział w tantiemach niż inni twórcy, tacy jak np. scenarzyści.

Istnieją również organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, które zajmują się zbieraniem i dystrybucją tantiem na podstawie ustalonych reguł i wytycznych.

Ile można zarobić z tantiem?

Wysokość zarobków z tantiem zależy od wielu czynników, takich jak popularność utworu, rodzaj umowy, umiejętności negocjacyjnych twórcy oraz specyfika branży i rynku, na którym utwór jest wykorzystywany. W przypadku muzyki istotna jest np. liczba odtworzeń utworu w serwisach strumieniowania muzyki, emisje radiowe, sprzedaż fizycznych nośników czy wykorzystanie utworu w reklamach i filmach.

Wielu artystów i twórców muzycznych uzyskuje znaczące przychody z tantiem, jeśli ich utwory są popularne i często odtwarzane. Bardzo dobrym przykładem jest tutaj Romuald Lipko, który potrafił inkasować z tego tytułu nawet 2 mln zł rocznie. Napisał on większość piosenek dla „Budki Suflera”, choć tworzył również dla Anny Jantar, Urszuli czy Izabeli Trojanowskiej. Podobnym wynikiem finansowym w najlepszych czasach mogła pochwalić się również Beata Kozidrak z zespołu „Bajm”.

Nie ulega wątpliwości, że tantiemy mogą generować bardzo dobry dochód pasywny. Niemniej jednak, dla większości artystów i twórców muzycznych stanowią one tylko część, a nie jedyne źródło dochodu.

Czy prawa majątkowe są dziedziczne?

Po śmierci twórcy, prawa autorskie i korzyści związane z tantiemami mogą być przekazywane na podstawie dziedziczenia, podobnie jak inne składniki majątku. Regulują to przepisy dotyczące spadków, a także przez umowy i dokumenty sporządzone przez twórcę za życia, takie jak testamenty. Dlatego ważne jest, aby autor odpowiednio zabezpieczył swoje prawa i uporządkował kwestie dziedziczenia tantiem poprzez odpowiednie akta i porozumienia.

Jak długo wypłaca się tantiemy po śmierci twórcy

Po śmierci autora utworów, spadkobiercy jeszcze przez długi czas mogą czerpać korzyści finansowe z tytułu ich wykorzystania. Jest tak, ponieważ autorskie prawa majątkowe wygasają dopiero po 70 latach od śmierci twórcy. Wyjątkiem jest sytuacja, w której zmarły był jedynie współtwórcą – wtedy czas ten może być jeszcze dłuższy.

Podsumowanie

Tantiemy odgrywają istotną rolę w życiu artystów i twórców, umożliwiając im uzyskanie wynagrodzenia za wykorzystanie ich utworów. Dzięki nim, mają szansę czerpać korzyści finansowe zarówno za działalność na rynkach tradycyjnych, jak i w nowoczesnych platformach cyfrowych. W obecnych czasach, kiedy dostęp do utworów kulturalnych jest tak powszechny, warto docenić rolę tantiem w zapewnianiu sprawiedliwego wynagrodzenia dla twórców.

Może już czas pomyśleć o jakiejś twórczości, aby zapracować sobie na tantiemy?